Doanh nghiệp nợ đóng bảo hiểm xã hội thì người lao động cần phải làm gì?

1. Doanh nghiệp nợ đóng bảo hiểm xã hội thì người lao động cần phải làm gì?

Với việc đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thông qua đơn vị sử dụng lao động, người lao động sẽ được hưởng chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,… nếu đủ điều kiện. Theo quy định tại Điều 21 Luật bảo hiểm xã hội 2014, người sử dụng lao động có trách nhiệm “lập hồ sơ để người lao động được cấp sổ bảo hiểm xã hội, đóng, hưởng bảo hiểm xã hội.” Trong trường hợp doanh nghiệp nợ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động, trong tình trạng vẫn đủ khả năng tài chính mà cố tình không đóng, người lao động có thể khiếu nại đến Sở Lao động Thương binh và Xã hội hoặc khởi kiện trực tiếp lên Tòa án nhân dân cấp huyện nơi công ty đặt trụ sở chính để đòi lại quyền lợi.

2.  Doanh nghiệp nợ đóng BHXH thì sẽ bị xử lý như thế nào ?

Theo quy định tại khoản 10 Điều 2 Nghị quyết 05/2019/NQ-HĐTP : “Trốn đóng bảo hiểm quy định tại Điều 216 của Bộ luật Hình sự là hành vi của người sử dụng lao động có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động thuộc đối tượng phải tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.”

Theo quy định tại Điều 21 Luật bảo hiểm xã hội 2014, người sử dụng lao động có trách nhiệm “lập hồ sơ để người lao động được cấp sổ bảo hiểm xã hội, đóng, hưởng bảo hiểm xã hội.”  Theo quy định pháp luật, người sử dụng lao động hằng tháng phải đóng BHXH theo mức tiền lương đóng BHXH của người lao động. Nếu chậm đóng BHXH so với thời hạn quy định, doanh nghiệp sẽ vi phạm vào một trong những điều cấm tại khoản 3 Điều 17 Luật BHXH năm 2014. Khi đó, doanh nghiệp sẽ bị xử lý theo khoản 3 Điều 122 Luật này như sau: “ Người sử dụng lao động có hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 17 của Luật này từ 30 ngày trở lên thì ngoài việc phải đóng đủ số tiền chưa đóng, chậm đóng và bị xử lý theo quy định của pháp luật, còn phải nộp số tiền lãi bằng 02 lần mức lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng; nếu không thực hiện thì theo yêu cầu của người có thẩm quyền, ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước có trách nhiệm trích từ tài khoản tiền gửi của người sử dụng lao động để nộp số tiền chưa đóng, chậm đóng và lãi của số tiền này vào tài khoản của cơ quan bảo hiểm xã hội.”

Như vậy theo quy định này, doanh nghiệp nợ đóng BHXH là vi phạm pháp luật. Căn cứ theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, tại điểm a khoản 7 Điều 39 của nghị định này, doanh nghiệp vi phạm có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng.

Trong trường hợp, đã bị xử phạt hành chính về hành vi trốn đóng bảo hiểm cho người lao động nhưng vẫn trốn đóng bảo hiểm từ 50.000.000 đồng trở lên hoặc trốn đóng bảo hiểm cho từ 10 người lao động trở lên trong thời hạn 06 tháng trở lên thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động theo quy định tại khoản 5 Điều 216 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi 2017. Căn cứ vào số tiền trốn đóng bảo hiểm, số người lao động không được đóng bảo hiểm, doanh nghiệp vi phạm có thể phải đối diện với mức phạt tiền thấp nhất là từ 200.000.000 đồng; mức phạt tiền cao nhất có thể lên đến 3.000.000.000 đồng. 

3. Cách bảo vệ quyền lợi khi doanh nghiệp nợ BHXH là gì ?

Việc đóng bảo hiểm xã hội là cơ sở để cơ quan bảo hiểm xã hội ghi nhận quá trình đóng BHXH của người lao động. Từ đó làm căn cứ để giải quyết các chế độ đối với người lao động đủ điều kiện được hưởng. Trường hợp doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội, các quyền lợi về BHXH của người lao động cũng sẽ bị ảnh hưởng. Cụ thể:

Nếu doanh nghiệp nợ tiền bảo hiểm xã hội từ 30 ngày trở lên thì thẻ bảo hiểm y tế của người lao động sẽ hết giá trị sử dụng. Khi đó, người lao động sẽ không được hưởng các quyền lợi về BHYT khi đi khám chữa bệnh. Trong trường hợp này, người lao động có quyền yêu cầu doanh nghiệp hoàn trả toàn bộ chi phí cho người lao động trong phạm vi quyền lợi, mức hưởng bảo hiểm y tế mà người lao động đã chi trả trong thời gian chưa có thẻ BHYT.

Nếu người lao động đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH có thể yêu cầu công ty đóng đủ các khoản BHXH để cơ quan BHXH giải quyết kịp thời các quyền lợi cho mình. Nếu công ty không đóng, người lao động sẽ không được hưởng các quyền lợi chính đáng về BHXH. Trường hợp doanh nghiệp không tuân thủ theo quy định pháp luật, người lao động có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện vụ án tại cơ quan có thẩm quyền để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

4. Công ty nợ tiền BHXH, quyền lợi của người lao động giải quyết thế nào ?

Theo quy định pháp luật, người sử dụng lao động hằng tháng phải đóng BHXH theo mức tiền lương đóng BHXH của người lao động. Người lao động sẽ được hưởng các quyền lợi theo quy định pháp luật. Tuy nhiên trường hợp công ty nợ tiền BHXH, các quyền lợi của người lao động sẽ bị ảnh hưởng và sẽ được giải quyết như sau:

Đối với quyền lợi về bảo hiểm y tế của người lao động khi doanh nghiệp nợ BHXH: Căn cứ theo khoản 3 Điều 49 Luật Bảo hiểm y tế 2008 (sửa đổi bổ sung năm 2014): Cơ quan, tổ chức, người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng bảo hiểm y tế mà không đóng hoặc đóng không đầy đủ theo quy định của pháp luật thì sẽ bị xử lý như sau:

“a) Phải đóng đủ số tiền chưa đóng và nộp số tiền lãi bằng hai lần mức lãi suất liên ngân hàng tính trên số tiền, thời gian chậm đóng; nếu không thực hiện thì theo yêu cầu của người có thẩm quyền, ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước có trách nhiệm trích tiền từ tài khoản tiền gửi của cơ quan, tổ chức, người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng bảo hiểm y tế để nộp số tiền chưa đóng, chậm đóng và lãi của số tiền này vào tài khoản của quỹ bảo hiểm y tế;

b) Phải hoàn trả toàn bộ chi phí cho người lao động trong phạm vi quyền lợi, mức hưởng bảo hiểm y tế mà người lao động đã chi trả trong thời gian chưa có thẻ bảo hiểm y tế.”

Đối với quyền lợi hưởng BHXH và các chế độ BHXH, BHTN cho người lao động:  Đơn vị nợ tiền đóng BHXH, BHTN, BHTNLĐ, BNN, nếu người lao động đủ điều kiện hưởng BHXH hoặc chấm dứt HĐLĐ, HĐLV thì đơn vị có trách nhiệm đóng đủ BHXH, BHTN, BHTNLĐ, BNN, bao gồm cả tiền lãi chậm đóng theo quy định, cơ quan BHXH xác nhận sổ BHXH để kịp thời giải quyết chế độ BHXH, BHTN cho người lao động. Trường hợp đơn vị chưa đóng đủ thì xác nhận sổ BHXH đến thời điểm đã đóng BHXH, BHTN, BHTNLĐ, BNN. Sau khi thu hồi được số tiền đơn vị còn nợ thì xác nhận bổ sung trên sổ BHXH.

Ý kiến của Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc công ty Luật TGS trong ấn phẩm Doanh nhân & Pháp luật của báo Pháp Luật Việt Nam  – Cơ quan chủ quản: Bộ Tư pháp Số 31 (453) ngày 20/8/2023