Ý kiến của Luật sư về vụ việc xâm phạm bản quyền tác giả của phimmoi.net

Thời gian qua, tình trạng xâm phạm quyền tác giả trên môi trường Internet tại Việt Nam diễn ra ngày càng phổ biến. Mặc dù, pháp luật sở hữu trí tuệ của Việt Nam hiện hành về cơ bản đã đáp ứng được các yêu cầu bảo hộ quyền tác giả trong các điều ước quốc tế mà Việt nam là thành viên cũng như yêu cầu thực tiễn của Việt Nam, hành vi xâm phạm quyền tác giả nói chung và trên môi trường internet nói riêng vẫn đang diễn ra hằng ngày đối với tất cả các loại hình tác phẩm, từ tác phẩm văn học, khoa học đến tác phẩm điện ảnh, âm nhạc, sân khấu, chương trình máy tính…Các hành vi xâm phạm quyền cũng rất đa dạng, từ xâm phạm quyền tài sản như quyền sao chép, quyền truyền đạt, phân phối tác phẩm đến quyền nhân thân như quyền công bố tác phẩm, quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm…Các hành vi xâm phạm ngày càng tinh vi hơn với việc khai thác sự phát triển của công nghệ.

Mới đây nhất, vụ việc đang gây xôn xao dư luận và những người quan tâm đến tác quyền của Việt Nam là việc Cơ quan CSĐT Công an TP. HCM cho biết đang điều tra vụ án xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan theo quyết định khởi tố vụ án hình sự liên quan đến website: www.phimmoi.net. Đây là vụ án ĐẦU TIÊN trong lịch sử của Việt Nam việc cơ quan cảnh sát điều tra khởi tố một vụ án xâm phạm quyền tác giả. Điều này có thể mở ra một án lệ mới cho các vụ việc tương tự sau này, góp phần ngăn chặn vi phạm bản quyền tại Việt Nam.

Trang web Phimmoi.net đã vi phạm nghiêm trọng quyền tác giả trong nhiều năm liền

Theo Tiến sỹ, Luật sư Lê Ngọc Khánh – Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), Phimmoi.net là một trang phim lậu lớn và tồn tại lâu đời nhất ở Việt Nam. Trang web này chuyên cung cấp đến người xem những bộ phim bom tấn của nhiều nước trên thế giới, có phụ đề tiếng Việt và hoàn toàn miễn phí. Những bộ phim chiếu trên truyền hình hay thậm chí mới ra rạp cũng được cập nhật vô cùng nhanh trong trên trang web lậu này. Đây chính là hành vi vi phạm quyền tác giả nghiêm trong của trang web này. Theo Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2019 quy định tác phẩm điện ảnh là loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả (điểm e, Khoản 1 Điều 14). Quyền tác giả đối với tác phẩm là quyền dân sự cụ thể, bao gồm quyền tài sản và quyền nhân thân của chủ thể với tư cách là tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm điện ảnh. Trong đó, quyền tài sản bao gồm các quyền: làm tác phẩm phái sinh; quyền sao chép tác phẩm; phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm; truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật; cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính. Các quyền này được trao cho tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện. Nói cách khác, chủ thể nào muốn sử dụng một trong các quyền này của tác phẩm phải được sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả. Đồng thời, tổ chức, cá nhân khi khai thác, sử dụng một, một số hoặc toàn bộ các quyền trên phải xin phép và trả tiền nhuận bút, thù lao, các quyền lợi vất chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả (theo Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2019).

Mặc dù, cơ chế bảo hộ quyền tác giả được quy định rất rõ ràng theo luật nhưng trang web Phimmoi.net đã thực hiện các hành vi sao chép, khai thác, sử dụng, trình chiếu, truyền đạt các tác phẩm điện ảnh ra công chúng không được phép của chủ thể quyền và tiến hành kinh doanh quản cáo sản phẩm, dịch vụ trái phép trên các bộ phim có bản quyền, nhằm thu lợi bất chính với số tiền đặc biệt lớn trong thời gian dài. Các tác phẩm điện ảnh bị xâm phạm không chỉ bó hẹp trong phạm vi nước Việt Nam mà cả những tác phẩm quốc tế. Hàng nghìn bộ phim “lậu” đã được trang web này sao chép, đăng tải và trình chiếu miễn phí trên trang web của mình đến công chúng, gây phương hại trực tiếp đến quyền tài sản của tác phẩm, ảnh hưởng đến quyền lợi và doanh thu của chủ thể quyền. Đây là hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền tác giả đối với tác phẩm điện ảnh đã diễn ra trong nhiều năm, vi phạm Điều 20 của Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành. Với thời gian hoạt động khá lâu nên chắc hẳn số lợi bất chính mà các chủ trang web này thu về cũng không hề nhỏ. Do đó, hành vi này có dấu hiệu cấu thành tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan theo Điều 225 BLHS năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Trường hợp vụ án này bị truy cứu thành công sẽ tạo ra một tiền lệ hoàn toàn mới, chưa từng có trong lịch sử của Việt Nam, tạo tiền đề để xử lý những vụ việc xâm phạm quyền tác giả có tính chất tương tự trong tương lai.

Tại sao trang web trang web Phimmoi.net vi phạm bản quyền tác giả nghiêm trọng nhưng vẫn tồn tại cho đến bây giờ ?

Theo luật sư, việc trang web Phimmoi.net vi phạm bản quyền tác giả nghiêm trọng đối với tác phẩm điện ảnh nhưng vẫn có thể tồn tại cho đến bây giờ do một số nguyên nhân sau:

Thứ nhất, môi trường internet tạo điều kiện cho hành vi xâm phạm quyền tác giả được thực hiện một cách dễ dàng với mức độ thiệt hại rất cao và đặt ra rất nhiều thách thức đối với việc bảo hộ quyền tác giả, trong đó có nhiều thách thức về mặt pháp lý. Về nguyên tắc, các quy định của pháp luật về quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả được áp dụng cho các tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học nói chung, không phân biệt hình thức định dạng (tác phẩm in truyền thống hay định dạng là tác phẩm số hoặc các tác phẩm được số hóa). Tuy nhiên, đặc thù của việc bảo hộ quyền tác giả trong môi trường số đòi hỏi cần phải có sự giải thích rõ ràng đối với một số quyền tài sản của chủ sở hữu quyền tác giả để làm cơ sở cho việc xác định hành vi xâm phạm quyền tác giả và rộng hơn là cho việc bảo hộ hiệu quả quyền tác giả trong môi trường số. Điều này đã gây ra những khó khăn rất lớn đối với cơ quan chức năng để xác định xâm phạm quyền tác giả của các chủ thể trong trường hợp này.

Thứ hai, mặc dù là trang web phim lậu, chuyên sao chép trái phép các bộ phim điện ảnh có bản quyền của nhiều nước nhưng trang web này chưa một lần bị đánh sập. Bởi trước đó, website phim lậi này từng liên tục đổi tên miền, từ phimmoi.net rồi sang phimmoizz.net,… để qua mặt cơ quan chức năng. Theo các chuyên gia an ninh mạng, trang web phim lậu này đều sử dụng tên miền quốc tế, có giá trị rất rẻ nên xảy ra tình trạng cứ mỗi khi một trang web phim “chết” đi, sẽ ngay lập tức xuất hiện một website khác thay thế. Điều này gây khó khăn trong việc phát hiện và xử lý đối với cơ quan chức năng để kịp thời xử phạt, ngăn chặn hành vi của chủ trang web này. Dẫn đến việc trang web đã tồn tại trong khi xâm phạm nghiêm trọng quyền tác giả nhiều năm liền.

Thứ ba, tâm lý của người dùng tại Việt Nam “ưa chuộng” xem phim lậu. Rõ ràng có thể thấy rằng, hành vi xem phim lậu vừa dễ dàng, lại vừa miễn phí. Người dùng hiện tại có thể truy cập vô hạn vào những phương tiện mà cho phép họ thực hiện hành vi bất hợp pháp mà không gây tổn hại hay mất bất kỳ chi phí nào để được xem phim. Vì vậy, có thể có những người dùng biết rằng họ đang là người gián tiếp tiếp tay cho hành vi xâm phạm bản quyền tác giả đối với tác phẩm điện ảnh của trang web này, họ vẫn làm vì nó không gây tác hại thực tế nào đến họ. Nếu có nảy sinh một chút nghi ngờ đi chăng nữa thì nó cũng thường được hợp lý hóa một cách sai lầm bằng cách nói rằng ngành công nghiệp phim ảnh đã kiếm đủ tiền từ bộ phim đó rồi, hay việc truy cập và xem những nội dung được đăng tải trái phép không máy quan trọng nếu chỉ dành cho mục đích sử dụng cá nhân.

Một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm trên môi trường internet

Vụ việc xâm phạm quyền tác giả trên môi trường internet như vụ việc của trang web phimmoi.net vừa qua đã gây ra hậu quả hết sức nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể quyền. Do đó, nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm trên môi trường internet, luật sư xin được ra một số giải pháp sau:

Thứ nhất, đối với môi trường internet, cần triển khai nghiên cứu các biện pháp công nghệ để đẩy lùi vấn nạn vi phạm bản quyền. Chẳng hạn, đối với những trang web có người quản lý, biện pháp được áp dụng là gửi yêu cầu xóa vi phạm đối với người quản lý. Nếu người quản lý biết web có xâm phạm mà không xóa thì họ cũng sẽ phải chịu trách nhiệm liên đới với chủ trang web. Cụ thể như Youtube, một ngày có cả ngàn video được upload, gồm cả video vi phạm và không vi phạm. Việc xác nhận video có vi phạm hay không đối với người quản lý Youtube rất khó khăn. Nhưng nếu người dùng feedback (phản hồi) lại về nội dung xâm phạm thì trách nhiệm của người quản lý là phải xóa, nếu không họ cũng sẽ liên đới bị xử lý.

Thứ hai, cần thiết phải có sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chức năng để phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp xâm phạm bản quyền tác giả, đặc biệt là kết nối chặt chẽ với các cơ quan điều tra, cảnh sát để kiểm soát nghiêm ngặt, bắt giữ và công khai các vụ bắt giữ vì xâm phạm bản quyền.

Thứ ba, chúng ta cũng cần tổ chức các công tác tuyên truyền, giáo dục về ảnh hưởng của việc xâm phạm bản quyền tác giả trên internet. Với số lượng người dùng internet cực lớn như hiện nay, chúng ta có thể xây dựng các chuyên đề tuyên truyền online – sử dụng chính môi trường này để lan tỏa được thông điệp và định hướng hành vi của người dùng trong xã hội, cho họ thấy rằng mỗi người đều phải có trách nhiệm về bảo vệ bản quyền sản phẩm của mình, cũng như tôn trọng tác quyền của những sản phẩm khác. Để ngăn chặn tình trạng xâm phạm bản quyền trên môi trường internet, rất cần thiết việc người dùng phát hiện, báo cáo sai phạm để các cơ quan chức năng kịp thời vào cuộc xử lý.

Nhìn chung, xâm phạm bản quyền tác giả trên Internet ngày càng gia tăng với tần suất và mức độ tinh vi, phức tạp. Thực thi bảo hộ bản quyền tác giả, quyền liên quan trên Internet vẫn đang là thách thức khiến nhiều quốc gia trở nên lúng túng, trong đó có Việt Nam. Do đó, các cơ quan chức năng và người dân phải hỗ trợ, phối hợp với nhau để đẩy lùi nạn xâm phạm bản quyền, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho các chủ thể quyền, không để xảy ra những trường hợp tồn tại lâu đời và thu được số lợi bất chính từ việc xâm phạm bản quyền tác giả tương tự như vụ việc của trang web Phimmoi.net kể trên.