Có hay không quyền công bố tác phẩm của người khác?

Trong cuộc sống, chúng ta thường hay nghe nhiều đến sự kiện công bố tác phẩm của các nghệ sĩ, các nhiếp ảnh gia…Hiểu một cách đơn giản thì công bố tác phẩm là đưa tác phẩm tới với công chúng. Việc có công bố tác phẩm hay không phụ thuộc hoàn toàn vào ý chí chủ quan của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm. Vậy trong trường hợp tác phẩm chưa từng được công bố, thì những người khác có hay không được phép công bố tác phẩm của người khác lan rộng đến với công chúng?

Xuất hiện gần đây vụ việc bức ảnh “Cung bậc” mang tên nhiếp ảnh gia Đỗ Giang bị đưa ra khỏi cuộc triển lãm ảnh ở Tiên Yên (Quảng Ninh) với lý do bị phát hiện vi phạm bản quyền hình ảnh của một tác phẩm khác. Cụ thể, bức ảnh “Cung bậc” được mang ra trưng bày lại chính là bức ảnh “Trung du vàng” do bố của nhiếp ảnh gia Đỗ Giang là nhiếp ảnh gia Đỗ Kha chụp vào những năm 1970 ở huyện Bình Liêu khi sáng tác dọc vùng Mương Ba Xã. Người trong cuộc phân bua đó không phải là câu chuyện thuộc về vấn đề bản quyền mà chỉ là câu chuyện hai bố con dùng chung một tác phẩm với mục đích tác phẩm của mình được đưa tới đông đảo công chúng. Đứng trên lập trường luật pháp, đây thực sự là một về đáng bàn luận.

>>Có thể bạn quan tâm: Những hành vi xâm phạm quyền tác giả

Việc công bố tác phẩm có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm, đem lại cho tác giả, chủ sở hữu tác phẩm những lợi ích lớn. Công bố tác phẩm được coi là một trong những quyền nhân thân của tác giả. Xét theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009, quyền tác giả phát sinh tại thời điểm tác phẩm sáng tạo được thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định, không  phân biệt tác phẩm đã công bố hoặc chưa công bố, đã đăng ký bảo hộ hoặc chưa đăng ký bảo hộ. Như vậy, tác phẩm nhiếp ảnh là tác phẩm được thể hiện trên phương tiện mà hình ảnh được tạo ra, hoặc có thể được tạo ra bằng phương pháp hóa học, điện tử, kỹ thuật khác, có chú thích hoặc không cũng là đối tượng được bảo hộ và quyền tác giả phát sinh kể từ khi hình ảnh được tạo ra.

Hầu hết, các tổ chức, cá nhân đều thường xuyên sử dụng tác phẩm được bảo hộ hoặc chưa đăng ký bảo hộ quyền tác giả. Đối với tác phẩm chưa công bố thì chỉ có tác giả, chủ sở hữu tác phẩm và những người khác được tác giả, chủ sở hữu tác phẩm cho phép, được có quyền sử dụng tác phẩm. Ở đây, tác phẩm “ Trung du vàng” của tác giả Đỗ Kha trước đó chưa từng được giới thiệu hay đưa lên trang thông tin nào, con trai ông là nhiếp ảnh gia Đỗ Giang theo lẽ, nếu có sự đồng tình của bố thì vẫn có quyền thực hiện công việc đó. Ngược lại, nếu “Trung du vàng” đã được nhiều khán giả biết tới trước đó, pháp luật lại dự liệu quy định các trường hợp  sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao và các trường hợp không phải xin phép nhưng phải trả tiền nhuận bút cho tác giả.  Theo đó, nếu việc sử dụng để nghiên cứu, biểu diễn đơn thuần không nhằm mục đích thương mại và không làm sai lệch, ảnh hưởng đến uy tín của tác giả thì không phải trả tiền nhuận bút, thù lao. Còn lại các trường hợp không phải xin phép nhưng cần có khoản nhuận bút xứng đáng như sử dụng tác phẩm đã công bố để phát sóng có tài trợ, quảng cáo hoặc thu tiền dưới bất kì hình thức nào. Mức nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất khác và phương thức thanh toán do các bên thỏa thuận.

Quyền tác giả là quyền mặc nhiên có khi tác giả sáng tạo ra tác phẩm. Đối với mỗi bức ảnh nhiếp ảnh gia tạo ra là cả một quá trình tìm tòi, khám phá và sáng tạo. Bởi vậy, dù có đăng ký bảo hộ hay không, tác giả vẫn là người có quyền định đoạt sản phẩm trí tuệ của mình. Việc sử dụng bất cứ tác phẩm nào thuộc sở hữu quyền tác giả của người khác đề phải được phép trước của chủ sở hữu. Theo nguyên tắc quyền tác giả được phép chuyển giao từ người này sang người khác. Để việc chuyển giao này hợp pháp, không vi phạm bản quyền tác giả tác phẩm thì thông qua một hợp đồng chuyển nhượng quyền tác giả. Ngoài những quyền nhân thân bao gồm đặt tên cho tác phẩm; đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng, tác giả được phép chuyển giao quyền công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm cho tổ chức, cá nhân khác.

Như vậy, nói trên lập trường luật pháp thì việc mà ông Đỗ Giang đã làm là công bố tác phẩm của người khác, mà người khác ở đây là bố của ông không có gì sai nếu như ông bảo vệ toàn vẹn được ý nghĩa tác phẩm đồng thời tôn trọng công sức sáng tạo của chủ nhân đích thực của nó.

>> Bài viết liên quan:

• Tranh chấp quyền tác giả bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt
• Ca sĩ Duy Mạnh kiện Zing MP3 ăn cắp sử dụng nhạc